 |
Auteur: Ed Hupkens Met dank aan de Kring Vrienden van 's-Hertogenbosch |
Het pandencomplex Havensingel 17-18 is een goed voorbeeld van een voormalige bedrijfsvestiging, geïntegreerd met woonbebouwing. Foto: Josephine Peren
De adressen Havensingel 17 en 18, in de wijk Het Zand, vormen samen één geheel. Deze zijn in 1898 als stalhouderij annex woning gebouwd, naar ontwerp van de architect Jules Dony. Het pand is een voorbeeld van een bedrijfsvestiging, geïntegreerd met de woonbebouwing. Vooral vervoersbedrijven vormden aan het einde van de 19e eeuw een veel voorkomende functie in deze wijk. Het breed opgezette pand omvat drie niveaus: een begane grond, een verdieping en een zolderverdieping met een leigedekt zadeldak. De bouwmassa aan de straatzijde is nog grotendeels authentiek. De achterbouw, waartoe de voormalige koetsremise met hooizolder behoorde, is gewijzigd. Sinds maart 2005 staat het complex geregistreerd als gemeentelijke monument.
De voorgevel is vijf vensterassen breed en heeft uitgemetselde hoekrisalieten en diverse dakkapellen. Het opgaande muurwerk heeft een hardstenen plint en is opgetrokken met een oranje-rode strengperssteen. De gevel is horizontaal geleed door middel van hardstenen cordonlijsten en kunststenen speklagen. De bogen boven de gevelopeningen zijn voorzien van kunststenen hoek- en sluitstenen (zogenaamde diamantkop) met siermetselwerk van geglazuurde baksteen in de boogvelden. De topgevels en dakkapellen zijn gedecoreerd met siersmeedwerk en zinken ornamenten (pirons). De kap heeft bijzonder geornamenteerde nokvorsten. In het linker risaliet bevindt zich een brede, voormalige staldeur, tegenwoordig toegangsdeur tot de woning Havensingel 17.
In de middentravee bevinden zich op de begane grond drie rondgesloten stalvensters. Deze zijn geplaatst op een hoge borstwering van siermetselwerk en met een roedenverdeling in twaalf ruiten in de bovenlichten. Van oorsprong zullen deze stalvensters geen glas hebben gehad.
Op de verdieping is een Frans balkon met art-niveauhekwerk en vernieuwde, openslaande deuren (voormalige hooiluiken). Het hoekrisaliet wordt afgesloten door een in chaletstijl uitgevoerde topgevel met vakwerkconstructie. Verder bevinden zich op de verdieping drie originele, schuivende T-vensters met 12-ruits bovenlicht, onder een segmentboogvormige ontlastingsboog. De middentravee eindigt met een houten kroonlijst op klossen. In het voordakschild zijn twee kleinere en één grotere dakkapellen, in chaletstijl uitgevoerd, met oorspronkelijke vensters.
In de smalle, risalerende rechtertravee is op de begane grond de voordeur naar de bovenwoning Havensingel 18. Op de verdieping is een T-venster, identiek aan de andere vensters. De risaliet is voorzien van een vierkante, torenachtige opbouw met een in chaletstijl uitgevoerde torenspits, voorzien van geornamenteerd stijl- en regelwerk en een venster. Voor de gehele geldt dat het merendeel van de ramen nog origineel is. Met name de bovenlichten bezitten nog de voor de bouwtijd karakteristieke kleine roedenverdeling.